04.- Tokiko Agenda 21ak: Globalki pentsatu, tokian ekin

Zer da Tokiko Agenda 21?

Tokiko Agenda 21a udal kudeaketako sail guztietan jasangarritasun irizpideak barneratzea ahalbidetzen duen udalerriaren egiturazko plana da. Helburu horrekin, herritarren bizi kalitatea hobetzeko xedea duten ingurumen, ekonomia eta gizarte politikak batzen ditu hau baldintzatzen duten faktore desberdinetan eraginez (osasuna, ingurumena, hirigintza, zerbitzuak, mugikortasuna, etab.).

Bere zeharkako nolakotasuna dela eta, Tokiko Agenda 21ak udaleko sail guztiak hartzen ditu bere baitan, horietan eraginez eta guztietan garapen jasangarriarekin lotutako irizpideak barneratuz. Horrela, Tokiko Agenda 21ak, herriak bere eremu guztietan kohesio handiagoarekin funtzionatzea ahalbidetzen du, herritarrei eskaintzen zaizkien zerbitzuak hobetzera bideraturik; gainera herria eraginkorragoa izatea eta bere jarduera guztietan baliabide eta esfortzu guztiak errentagarri bihurtzea ahalbidetzen du.


Hala ere, Tokiko Agenda 21a, batez ere, herritarren parte hartze eta komunikaziorako erreminta da: herritarrek, beraien herriko kudeaketarako garrantzitsuak diren gai eta erabakietan iritzia emateko eta ekarpenak egiteko foro irekia da. Beraz, kudeaketa garden eta bidezkoagoa lortzera bideratua dagoen espazioa da.

Nola ezartzen eta kudeatzen da Tokiko Agenda 21a?

Tokiko Agenda 21aren ezarpena Tokiko Ekintza Planen bitartez egiten da. Horien bidez, posible da herritarrekin izandako foroetan adostutako erabakiak praktikan jartzea.

Logikoki, Tokiko Ekintza Plan horrek herri bakoitzean antzemandako hobekuntza beharrizanei erantzuten die, beraz, planifikazio ororen aurretik egoeraren diagnosia egiten da beti (Horrela, Tokiko Ekintza Planek lehentasunezko bezala identifikatutako helburu zehatzei erantzuten die eta horiek lortzeko aurreikusitako ekintzak biltzen ditu). Jarritako helburuak, Ekintza Planaren (egin klik hemen Udalsarea 21en Tokiko Agenda 21eko adierazleen gida ikusteko) diseinua egiterakoan definituko diren adierazleen bitartez neurgarriak eta balioztagarriak izan beharko dira.

Beraz, funtsezkoa da udaleko sail guztiek elkarrekin lan egin eta planifikatzea, irizpide komunetan oinarrituz. Horren araberakoa izango da diseinatutako planaren eraginkortasuna. Gainera, ekintza planak guztiz eraginkorrak izan daitezen, aldizka berrikusi behar dira: herri batek, aurrez ezarritako helburuak betetzen doan heinean eta gizarte eta ingurumen testuinguruek eboluzionatzen duten bitartean, Tokiko Agenda 21eko ekintzek horiekin eboluzionatu behar dute. (Egin klik hemen Udalsarea 21eko Tokiko Ekintza Planak Berrikusteko gida metodologikoa ikusteko).

Era berean, Tokiko Agenda 21aren ezarpen prozesuaren analisi sakona egitea funtsezkoa da, horren kalitate orokorraren hobekuntza etengabean aurrera egiteko. Udalsarea 21ek sustatutako sisteman, Tokiko Agenda 21aren kalitate orokorra lehen aipatutako oinarrizko 5 ezaugarriren arabera neurtzen da: lortu nahi den udalerri eredua ("ardatz Estrategikoa" deitutakoa); Tokiko Agenda 21ak udal eremu desberdinetan duen integrazio eta eragina (Zeharkako ardatza); herritarren eta agente sozial eta ekonomikoen iritzien eta proposamenen integrazioa Tokiko Ekintza Planetan (ardatz Parte hartzailea); Tokiko Agenda 21a udal kudeaketarako erreminta erabilgarria den (ardatz Operatiboa); eta aurrerapen ekonomikoa, gizarte berdintasuna eta ingurumenaren zaintza uztartzera bideratutako dagoen (Jasangarritasun ardatza).

Analisi horri esker, udalerriak, Tokiko Agenda 21aren ezarpenean hobeto egiten duena zer den eta berau eraginkorra izan dadin hobetu beharrekoa zer den jakin ahalko du.

Zergatik sarean lan egin Tokiko Agenda 21a tokiko plana izanik?

Bere izenak erakusten duen bezala, Tokiko Agenda 21a, tokiko ekintzatik ezartzeko erreminta bezala jaio zen. Hala ere, horrek ez du esan nahi tokiko arazoei soilik aurre egin nahi diela. Alderantziz, Tokiko Agenda 21aren baitan egindako ekintzak "Think Global, Act Local" (Globalki pentsatu, tokian ekin) esaldiari erantzuten dio.

Hobeto uler dadin, has gaitezen hasieratik:

• 1992ko Garapen Jasangarriari buruzko Nazio Batuen Nazioarteko Konferentziatik jaio zen Tokiko Agenda 21a, Rio-ko konferentzia bezala ere ezagutua (Rio de Janeiron ospatu zelako, Brasilen). Duela gutxi horren 20. urteurrena ospatu dugu. Konferentzia hartan munduko nazioak ados jarri ziren aurre egin behar diren ingurumen eta gizarte arazoak (adibidez, klima aldaketa, gizarte desberdintasunak, airearen kalitatea, erregai fosilen bukaera, ura ezinbesteko baliabide gisa, eta abar) guztionak direla eta guztioi eragiten digutela baieztatzerakoan eta horregatik elkarrekin jardun behar genuela. Deialdi horrek, Tokiko Agenda 21 Programa izan zuen ondoriotzat: Honakoa, mundu osoko tokiko erakundeek hartutako borondatezko konpromiso bezala aurkeztu zen, ekintza itunduaren eta sareko lanaren bitartez, bakoitzaren jardun eta eragite-eremutik, guztion arazo global horiei aurre egiteko.

Horrela, Tokiko Agenda 21ek, tokiko ekintzara bideratuak badaude ere, ongizate handiago bat lortzea dute helburu, txiki askok onura handia lor dezaketela ulertuta. Modu honetara, Tokiko Agenda 21en arteko koordinazioa giltzarri da garapen jasangarriranzko aurrerapen handiagoa lortzeko.
Ez al da logikoa pentsatzea alboan dauden herriek tokiko biodibertsitatearen defentsan estrategia eta politikak partekatzen dituztela edota herritarrei gizarte edo mugikortasun zerbitzu hobeak eskaintzeko beraien sinergiak aprobetxatzen dituztela?

Hori da, hain zuen ere, Udalsarea 21en, oinarrizko filosofia. Jasangarritasunerako udalerrien euskal sareak, garapen jasangarriarekin konpromisoa duten eta etorkizun hobe bat lortzeko elkarlanean aritu nahi duten Euskadiko udalerriak batzen ditu.

Udalsarea 21en, oinarrizko filosofia.  ç

EGINKIZUNA
Udalsarea 21 administrazio publikoen zenbait maila biltzen dituen sare bat da, hauxe egiten duena:

• EAEko udalerrien jasangarritasunaren alde lan egiten du, modu koordinatuan.
• bere kideen erantzunkidetasuna sustatzen du.
• jasangarritasuna udal politiketan txertatzearen alde egiten du, ikuspegi integral batez; eta pertsona guztien bizi-kalitatea hobetzera zuzendutako ekintza eraldatzaileak sustatzen dituzten plangintza- eta kudeaketa-metodologiak garatzen ditu.  .

IKUSPEGIA
Udalsarea 21 sendo finkatutako sare dinamiko eta berritzaile bat da, administrazio publikoen partetik EAEko tokiko jasangarritasunaren alde lan egiten duten pertsona konprometituak biltzen dituena. Udalsarea 21ek modu aktiboan kolaboratzen du eragile pribatuekin, eta Europa mailako erreferente bat da bere sareko lanagatik eta bere kideen ekintza eraldatzaileagatik.

BALIOAK
Udalsarea 21 balio hauetan oinarritzen da:

1. Jasangarritasun integrala, bere ekimen guztien orientazio eta ebaluaziorako irizpide gisa.
2. Bere kideen konpromisoa prozesuen kalitatearekin eta Sarearen garapenarekin.
3. Helburuen araberako plangintzara eta emaitzen jarraipen eta ebaluaziora orientatzen da, gobernantza sustatuz, horren bidez gizartearen parte-hartzea bermatzen baita erabakiak hartzeko prozesuetan, herritarren erantzunkidetasuna bultzatzeaz batera.
4. Euskal udalerrien errealitate eta profiletara kasuz kasu egokitutako metodologia, baliabide tekniko, ezagutza eta informazioa modu konpartitutan garatzea.
5. Sarean lan egiteko kultura, bere kideen aniztasunetik.                  
6. Berrikuntza eta etengabeko hobekuntzarako bokazioa.
7. Esfortzuaren eta bikaintasunaren aitortza.
8. Jasangarritasunaren alde gizartean lan egiten duten eragileei irekitako sarea integratzailea izatea.
9. Nazioarteko lankidetza, ezagutza eta garatutako metodologiak gizarteratzeko eta konpartitzeko ardura betetzearren, eta gisa bereko beste nazioarteko sare eta eragile batzuek egindako lanetik ikastearren ere bai.

15/05/2005
Aalgorgeko konpromisoak (Euskal udalerriek Europako iraunkortasunari egindako ekarpena)
Aalborgeko Konpromisoak dira, une honetan, tokiko iraunkortasun politikak gidatzen dituzten nazioarteko erreferentziak. Dokumentazio honetan, Udalsarea 21ek eta euskal udalerri ugarik Hiri eta herri iraunkorrei buruzko IV. Konferentzian beren gain hartutako konpromisoak jasotzeaz gain, udalerriei esandako konpromisoekin nola bat egin erakusten zaie, baita 2002-2020 eperako Garapen Iraunkorrerako Euskal Ingurumen Estrategian markatutako helburuekin estuki lotuta daudela ere.

Los compromisos de Aalborg (Contribución de los municipios vascos a la sostenibilidad Europea)
Los Compromisos de Aalborg son el referente internacional que guían en este momento las políticas de sostenibilidad local. La presente documentación además de recoger los compromisos asumidos por Udalsarea 21 y numerosos municipios vascos en la IV Conferencia sobre Ciudades y pueblos sostenibles, muestra a los municipios la manera de adherirse a los mismos, así como su estrecha relación con las metas marcadas en la Estrategia Ambiental Vasca de Desarrollo sostenible 2002-2020.

4/11/2017 ‘Soluciones Naturales’ para la adaptación al cambio climático en el ámbito local de la Comunidad Autónoma del País Vasco El objetivo de esta guía es dotar a las administraciones locales de una secuencia metodológica clara, coherente y fácilmente replicable que les permita identificar y mapear Soluciones Naturales tanto existentes como el potencial para su despliegue, entendidas como medidas y acciones ad hoc, destinadas a la adaptación de los municipios de la CAPV a... 07/02/2017 Guía de acceso a datos para Planes de Acción de Energía Sostenible Novedad! Los datos de energía son cruciales para identificar las tendencias en los sectores de prioridad económica y para garantizar las mejoras de la eficiencia energética, así como un mejor despliegue de las energías renovables. Estas medidas se pueden incorporar a continuación en las políticas y planes regionales de energía sostenible, y el progreso d... 30/09/2016 Denontzako Kaleak. Guía para actuaciones de mejora peatonal y ciclista novedosas y/o de coste reducido Novedad! DENONTZAKO KALEAK (CALLES PARA TODAS LAS PERSONAS) pretende contribuir a la reflexión sobre la recuperación del espacio público. El propio título ofrece la pista fundamental sobre lo que se puede esperar de la guía, pues se trata de reconvertir las calles y el espacio público, desde la mono-funcionalidad circulatoria y de aparcamiento a la que se h... 23/02/2015 Guía básica de implantación de Compra Pública Verde en municipios Con el siguiente documento, no se pretende establecer criterios técnicos sino aportar directrices básicas para asegurar que el personal municipal responsable de compras y contrataciones, sepa qué y cómo introducir cláusulas ambientales en estos procesos. 21/03/2011 Guía Metodológica para la Revisión de Planes de Acción - Agenda Local 21 en municipios de la CAPV Esta guía tiene vocación de definir una metodología común y aplicable al conjunto de municipios de Udalsarea 21, diferenciando aspectos de carácter común y aquellos que pueden ser complementarios o específicos según perfiles de municipios y diferentes enfoques del proceso. En este sentido, se ha realizado un especial esfuerzo en la adaptación y co...

11/12/2008 Criterios de Sostenibilidad Aplicables al Planeamiento Urbano Publicación que aborda la importancia que tiene el planeamiento urbanístico para alcanzar un modelo de desarrollo sostenible en las ciudades y pueblos vascos. La guía presenta una serie de criterios a aplicar en todas las fases de planificación y gestión urbana, a fin de plantear una reflexión en torno a los modelos de desarrollo urbanísticos lleva... 07/05/2007 Guía Metodológica, La Dimensión Social de la Sostenibilidad, ¿Cómo potenciar la dimensión social de la Agenda Local 21? Guía que pretende facilitar a los municipios la integración de la variable social en las Agendas locales 21, para avanzar así hacia una sociedad más justa e igualitaria, que viva y se relacione en un medio ambiente más limpio, sano y seguro. 07/05/2007 Agenda Local 21: Guía sobre Competencias Municipales en el medio natural En el marco de la Estrategia Ambiental Vasca de Desarrollo Sostenible (2002-2020), la protección de la Naturaleza y de la Biodiversidad constituye una de las más relevantes metas a alcanzar. Con el desarrollo de dicha Estrategia mediante los correspondientes Programas Marco Ambientales (el primero fue aprobado para el período 2002-2006 y reciente... 15/05/2006 Guía metodológica para la Evaluación y Programación anual de los planes de acción de Agenda Local 21 en municipios del País Vasco Guía que ofrece a los municipios vascos unos criterios homogéneos para realizar la evaluación y programación de los Planes de Acción, y conocer y medir el grado de avance de los mismos. El objetivo de la guía es conseguir la implantación efectiva de los Planes de Acción Local. 15/06/2004 Las fiestas más sostenibles Las fiestas son una de las celebraciones sociales más enraizadas en la sociedad vasca. La guía muestra consejos y pautas para mejorar la organización de las mismas, y hacer de las fiestas celebraciones más limpios y con un menor impacto sobre el entorno que nos rodea. 15/03/2004 Agenda Local 21 - Guía para la puesta en marcha de planes de acción Guía metodológica que tiene por objeto facilitar los pasos a seguir para llevar a cabo el diseño de los Planes de Acción Local de los municipios vascos. Está orientada principalmente a personal técnico municipal y supramunicipal y a cargos electos, que estén implicados en alguna de las fases de la Agenda Local 21. 15/03/2004 Agenda Local 21 - Guía para la puesta en marcha de mecanismos de participación La participación ciudadana es quizás el principal eje sobre el que se asienta la Agenda Local 21 y el Plan de Acción Local de cualquier municipio. Esta guía pretende mostrar una serie de herramientas prácticas para impulsar y dinamizar la participación ciudadana en los municipios.